وقتي به آسمان شب نگاه مي‌كنيم شايد منظره‌اي كه مقابل چشمان‌مان مشاهده مي‌شود فرق چنداني با منظره‌اي نداشته باشد كه اجداد اوليه ما در شب‌هاي تاريك در آسمان مي‌ديده‌اند، اما اين منظره به ظاهر ثابت هر روز تغيير مي‌كند و هرقدر كه دقيق‌تر و علمي‌تر به آن نگاه مي‌كنيم، چهره جديدي از آن آشكار مي‌شود. يكي از آخرين نمونه‌هاي اين شگفتي‌ها، سياره‌اي زمين سان است كه بخش عمده‌اي از آن را كربن فشرده يا به عبارتي نوعي از الماس تشكيل داده است.

سيارات فراخورشيدي يكي از داغ‌ترين موضوع علم نجوم به شمار مي‌رود. مدت‌هاست بشر به فكر سياراتي است كه به دور ستاره‌هايي غير از خورشيد مي‌چرخند. تاريخ اين ايده حتي به پيش از دوراني بر‌مي‌گردد كه نظام خورشيد مركزي جايگزين جهان ساده زمين مركزي شد. در دوران رنسانس جوردانو برونو، ستاره‌شناسي بود كه عقيده به وجود سياراتي در اطراف ستاره‌هاي ديگر داشت و حتي معتقد بود ممكن است در برخي از اين دنياهاي دوردست حيات وجود داشته باشد. البته اين نظريه در زمان خود به قدري تندرو و خلاف جريان رايج تفكر بود كه برونو هزينه اين اعتقاد خود را با جانش داد و توسط كليسا زنده در آتش سوزانده شد.

در دهه 90 ميلادي بود كه براي اولين‌بار سيارات فراخورشيدي قدم از قلمروي داستان‌هاي علمي ـ تخيلي بيرون گذاشتند و براي اولين بار انسان توانست شواهدي از وجود سياره‌اي در اطراف ستاره‌اي ديگر به دست آورد. سياره‌اي كه به دور ستاره 51- فرس اعظم مي‌چرخيد اولين نام در فهرست سيارت فراخورشيدي بود، اما از آن زمان تاكنون تعداد اين سيارات بسرعت افزايش يافته است و اينك بيش از چند صد سياره و منظومه فراخورشيدي شناسايي شده و تعداد بسيار زيادي از نامزدهاي چنين سياراتي منتظر بررسي بيشتري هستند تا وجود آنها تائيد شود.

به دليل فاصله‌اي كه ما با اين سيارات داريم امكان رويت مستقيم آنها بسيار دشوار و در بسياري از موارد غيرممكن است. به همين دليل ستاره‌شناسان بايد دست به روش‌هاي جايگزيني بزنند تا بتوانند نشانه‌هاي وجود چنين سياره‌هايي را پيدا كنند. بررسي تاثير گرانشي آنها بر ستاره مادر يا بررسي سرعت شعاعي آنها يا استفاده از تكنيكي به نام ريز عدسي‌ها و البته كارآمدتر از همه استفاده از تكنيكي به نام گذر سياره‌اي روش‌هايي است كه اين شكارچيان دنياهاي دوردست براي به دام انداختن اين سيارات از آن استفاده مي‌كنند.

ايده استفاده از پديده گذر، روشي است كه تاكنون بيشتر سيارات به كمك آن به دام افتاده‌اند. اين روش به طور خلاصه بر اين اساس بنا شده است كه اگر ما آنقدر خوش‌شانس باشيم كه سياره‌اي فراخورشيدي در مداري به دور ستاره مادرش بگردد كه از روي زمين در راستاي خط ديد ما قرار داشته باشد، هر بار كه اين سياره ستاره مادر خود را دور مي‌زند براي مدتي نوعي كسوف كوچك به وجود مي‌آورد، اگر ما با دقت نور دريافتي از آن ستاره را بررسي كنيم هر بار كه اين سياره، ستاره مادرش را دور مي‌زند افتي در منحني نوري يا مقدار نوري كه از ستاره مادر به ما مي‌رسد اتفاق مي‌افتد و با بررسي اين تغييرات مي‌توانيم وجود سياره در اطراف آن ستاره را تشخيص دهيم.

با اعزام تلسكوپ فضايي كپلر به مدار زمين، تعداد سياره‌هايي كه به اين طريق كشف شدند به طور چشمگيري افزايش پيدا كرد و باعث شد ديد ما از دنياهاي بيگانه بهتر شود، اما هر بار كه سياره‌اي چه به كمك اين روش و چه به كمك روش‌هاي ديگر به دام مي‌افتد به همراه خود، سوال‌هاي جديدي را نيز مطرح مي‌كند.

بررسي اين سياره‌ها براي دانشمندان به اين دليل مهم است كه با بررسي آنها مي‌توانند به سوالاتي درباره منشأ و چگونگي تحول منظومه شمسي خودمان پاسخ دهند و البته آنها هدف جاه‌طلبانه ديگري را نيز دنبال مي‌كنند. آنها به دنبال سياره‌اي هستند كه شبيه زمين باشد و در گام بعدي آنچه آن را جام مقدس خود مي‌دانند پيدا كردن سياره‌اي فراخورشيدي است كه امكان حمايت از حيات به شكلي كه ما مي‌شناسيم را داشته باشد. در اين جستجو دانشمندان تاكنون موفق به كشف سياره‌هاي شگفت‌انگيزي شدند كه با تجربه‌هاي ما در خانواده خودمان در منظومه شمسي تطابق ندارد. سيارات غول‌پيكر و گازي شبيه مشتري كه در فاصله بسيار نزديكي از ستاره مادر خود در حال گردش هستند يا سياراتي كه ساختار داخلي آنها متفاوت از نمونه‌هاي محلي است.

يكي از خورشيد‌هاي دوردستي كه مشخص شده است ميزبان خانواده‌اي از سيارات در اطراف خود است، ستاره‌اي به نام 55- سرطان الف است. اين ستاره در صورت فلكي سرطان قرار دارد و در يك شب تاريك و به دور از آلودگي نوري و در محلي بسيار تاريك مي‌توان حتي با چشم غير مسلح آن را در آسمان رصد كرد. در اطراف اين ستاره تاكنون 5 سياره كشف شده‌اند و سياره‌اي كه به نام سياره55e -سرطان الف شناخته مي‌شود اين روزها توجه زيادي را به خود جلب كرده است.

براساس تحقيق جديدي كه گروهي از محققان دانشگاه ييل انجام داده‌اند، مشخص شده است اين سياره كه شعاعي تقريبا دو برابر زمين و جرمي تقريبا معادل هشت و نيم برابر زمين دارد بيشتر از كربن ساخته شده است. اين سياره كه در فاصله 40 سال نوري از ما به دور ستاره مادرش كه اتفاقا شبيه به خورشيد ماست، در حال چرخش است متفاوت از چيزي است كه از يك سياره زمين مانند انتظار داريم. تحقيقات جديد نه‌تنها نشان داده است اين سياره بيشتر از كربن ساخته شده، بلكه مشخص شده هر 18 ساعت يكبار ستاره مادرش را دور مي‌زند.

براساس اين بررسي‌ها مشخص شده است احتمالا بخش عمده‌اي از سيليكون و كربن باقي‌مانده در فرآيند تولد ستاره مادر، در اين سياره جمع شده است. وقتي محققان شرايط دروني اين سياره را بررسي كردند متوجه شدند به دليل فشار دروني سياره احتمالا بخش عمده‌اي از كربن به گرافيت و الماس بدل شده‌اند و بنابراين اين سياره منبعي از الماس دارد كه معادل 3 برابر كل جرم سياره زمين تخمين زده مي‌شود.

به نظر مي‌رسد اين خبر خوشايندي براي افراد آينده‌نگري مانند سرمايه‌گذاران شركت منابع سياره‌اي باشد كه مدتي پيش براي بهره‌برداري تجاري از منابع فضايي اعلام موجوديت كرد، گرچه واقعيت اين است كه اين شركت و نمونه‌هاي آينده آن فعلا بايد خود را به منابع اطراف زمين راضي كنند، چراكه با فناوري موجود سفر به اين سياره چيزي حدود نيم ميليون سال طول مي‌كشد. اما ارزش علمي اين كشف براي دانشمندان دست كمي از ارزش‌هاي مادي آن براي ماجراجويان آينده ندارد.

اين روزها دانشمندان مي‌كوشند طبيعت شگفت‌انگيز و مملو از الماس اين سياره را توضيح دهند. البته بايد در نظر داشت احتمالا آنچه امروز از اين سياره مي‌بينيم بازمانده شرايط آشوبناك دوران شكل‌گيري آن است. احتمال بالايي وجود دارد كه اين سياره در ابتداي شكل‌گيري از لايه‌هاي سبك‌تر و جوي ضخيم بهره‌مند بوده كه به دليل نزديكي بيش از اندازه به ستاره مادري و تحت تابش‌هاي آن، اين جو و اين لايه‌ها را از دست داده و شايد آنچه امروز مي‌بينيم به نوعي فسيل ساختار اوليه آن باشد، اما باز هم گزينه جديد و امكان جديدي به دنياي متنوع سيارات فراخورشيدي اضافه شده است. امكان وجود سياره‌اي از الماس!

آسمان شب ميزبان شگفتي‌هاي بسيار است. اگر زماني و در برخي از تشبيهات ادبي، ستاره‌ها را به دانه‌هاي الماس تشبيه مي‌كردند، اينك مي‌توانيد مطمئن باشيد برخي از اين نقاط درخشان آسمان، ميزبان سياره‌هايي از جنس الماس واقعي هستند.